Het is een interessante periode in de geschiedenis van de graffiti, het drugsgebruik, de underground en de jeugdbewegingen van Nederland, die met Dr.Rat - Godfather van de Nederlandse Graffiti naar boven wordt gehaald.
[tekst: Arjan van Sorge // foto`s: Martijn Haas,Patricia Steur, collectie Diana Ozon]
Hoofdpersoon van het boek van Martijn Haas (die je misschien kent als schrijvende medewerker van Soft Secrets) is Ivar Vics (spreek uit vietsj), die in Amsterdam leefde van 1960 tot en met 1981. Niet oud geworden inderdaad, en dat had alles met dope te maken. Vanaf zijn achttiende tot aan het einde was Ivar verslaafd aan harddrugs, iets wat hem uiteindelijk te veel is geworden. Joints heefd-ie ook genoeg gerookt, maar daar heeft het `m niet aan gelegen dat hij al zo jong de echte No Future inging.
In 240 bladzijden (met veel foto`s en graffitiwerk) komt het korte doch heftige leven van Dr.Rat uitgebreid aan bod. Ivar groeit op in de buurt van het Concertgebouw in Amsterdam, als enige zoon tussen twee jongere zussen en een Letse vader en Nederlandse moeder. De ouders hebben elkaar leren kennen op de kunstnijverheidsschool, de voorloper van de Gerrit Rietveld Academie. En, niet onbelangrijk, de tweede Wereldoorlog heeft zijn sporen achtergelaten in de familie.
PUNK
Al lezend in het boek blijkt Ivar iemand die zijn emoties niet onder controle heeft, en komt hij naar voren als een ventje dat geen grenzen kent, zich niet echt in andere mensen kan inleven en nogal destructieve neigingen heeft. Eigenschappen dia van pas komen bij een roemvol bestaan in de punkscene, die vanaf 1978 in Nederland pas echt voet aan de grond krijgt. Immers: no future, schijt aan alles, lak aan het gezag en doorgaan tot je niet meer kan - en verder. Alles uiteraard op je eigen manier, DO IT YOURSELF.
Maar in zulke omstandigheden leer je elkaar wel kennen, en bouw je vriendschappen op voor het leven. Vandaar waarschijnlijk dat een groepje getrouwen op 29 Juni nog steeds gezamenlijk Dr.Rat herdenkt......
Daarbij heeft Ivar uiteraard ook zijn goede kanten, en staat zijn talent buiten kijf. Van jongs af aan tekent hij obsessief, waarbij hij veel opsteekt van zijn vader Juris, een grafisch ontwerper. De dikke Edding viltstift wordt zijn wapen tegen sleur en saaiheid, een strijd waarbij geen muur heilig of veilig is.
LABRATTEN
Ratten had hij altijd al interessanten dieren gevonden, maar een boek van de Amerikaanse auteur William Kotzwinkle (Dr.Rat, 1976) doet hem besluiten om voortaan die naam te gebruiken. Ivar gaat zelfs zover dat hij net als de laboratoriumratten gemerkt wordt, op dezelfde plek, achter de oorschelp - maar dan wel de drie kruizenvan Amsterdam. Henk Schiffmacher brengt de tatoeage aan. De enige tag trouwens (met Dr.Rat en het kenmerkende rattenkopje) die nog over is in de publieke ruimte, bevindt zich in Cafe-restaurant Scheltema, naast het voormalige kraakpand NRC achter het Koninklijk Palies.
Een belangrijke plek trouwens voor Dr.Rat, die daar punk-hangout No Name in het leven riep, er woonde en er een praktijk aan huis had. Het medisch consult wat hij dan gaf was overigens niet meer of minder Heroine dealen en aan ongeoefende gebruikers uitleggen hoe het werkt.... Voor de andere bewoners betekende dat overlast en opgefokte situaties, waar een eind aan kwam toen boze klanten van de dokter een prullenbak in de fik staken.
OVERDOSIS
Andere plekken in Amsterdam die belangrijk waren voor Dr.Rat zijn het Zebrahuis/Club DDT666 waar hij o.a. met Diana Ozon en Hugo Kaagman werkte aan de Koecrant, een gestencild blaadje waar hij veel van zijn tekeningen en teksten in kwijt kon. Daarnaast waren Cemsto (waar nu het Muziektheater staat) en de Uilenurgt (aan de Uilenburgerstraat) kraakpanden die een belangrijke rol speelden. De Uilenburgt is ook de plek waar hij een overdosis methadon neemt nadat hem te verstaan is gegeven dat hij er niet langer meer kan wonen. Zijn slechte gezondheid en een door hepatitis B verzwakte lever doen de rest.
Eigenlijk net als hij begint door te breken met zijn werk overlijdt Dr.Rat. Er is weinig dat nog rest van zijn werk, en na zijn dood is de meer europese richting van graffiti grotendeels overgenomen door invloeden uit Amerika.
MAAR BETER EEN DOOIE RAT DAN GEEN RAT!
Dr.Rat - Godfather van de Nederlandse Graffiti door Martijn Haas, uigegeven door Lebowski Publischers
